Privébanen

In de 19de en 20ste eeuw waren er in Nederland nog heel wat gegoede families, van adellijke afkomst of industriëlen, met een privégolfbaan op hun landgoed. De particuliere golfterreinen zijn langzaam maar zeker bijna allemaal verdwenen.

De eerste privébaan van Nederland lag op de schapenweide van Landgoed Clingendael. De Haagse baron Willem van Brienen liet hier in 1889 vijf holes aanleggen, waar hij met vrienden golfde. Deze privébaan werd later verplaatst naar Duinzigt. Het initiatief leidt in 1893 tot de oprichting van The Hague Golf Club, de huidige Koninklijke Haagsche Golf & Country Club. 

De holes op Clingendael en Duinzigt zijn er niet meer en dat geldt voor veel andere privéprojecten uit de ­vorige eeuw, bijvoorbeeld een 4-holes baantje op Landgoed Belvedère in Bloemendaal.

Twee grote Nederlandse privébanen, op de landgoederen Ullerberg en Groenouwe, hebben de Tweede Wereldoorlog en alle economische crises overleefd. Beide zijn heidebanen gelegen in prachtige heidegebieden: geschoren heide als fairways en weilandgras op de greens en afslagplaatsen. In het binnenland was golf op gemaaide heide destijds heel normaal omdat gras inzaaien en onderhouden te duur was, zelfs voor de welgestelden.

Wandelaars op een van de holes op golfbaan Landgoed Groenouwe. Links is een kleine afslagplaats te zien.
Wandelaars op een van de holes op golfbaan Landgoed Groenouwe. Links is een kleine afslagplaats te zien.

De 9-holes Heidebaan Ullerberg werd in 1923 aangelegd door François Gerard Waller, president-directeur van de Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek in Delft. Ullerberg is sinds het begin van de 21ste eeuw niet meer privé; de erfgenamen van de familie Waller hebben de baan opengesteld voor groepen en greenfeespelers. Direct naast Heidebaan Ullerberg is in 2017 The Links Valley aangelegd.

Ullerberg heidebaan
De heidebaan van Ullerberg

In 2013 was er ook nog een 5-holes privébaan op Landgoed Maarsbergen maar die is het jaar daarna opgeheven.

En op Landgoed Matanze, in de 17de eeuw aangelegd met fortuin van de Zilvervloot die op de Spanjaarden werd veroverd, ligt een kleine particuliere baan die niet langer puur privé is. De baan op de historische buitenplaats in de Gelderse plaats Terwolde, ingebed in een driehonderd jaar oude Engelse landschapstuin, bestaat sinds 1999 en heeft zes korte holes.

Groenouwe is nu de enige oude privébaan van Nederland die nog bestaat, maar er is weinig meer van deze heidebaan over. De holes liggen op Landgoed Groenouwe in Loenen op de Veluwe. Wolter Broese van Groenou, die in Nederlands-Indië fortuin had gemaakt, bouwde hier in 1921 een familiehuis met een groot zwembad, twee tennisbanen en een 18-holes golfbaan. Af en toe worden de heidefairways gemaaid voor een familietoernooi. Alle bunkers zijn dichtgegroeid.

landgoed groenouwe_een heidehole_een dichtgegroeide bunker op voorgrond (2015_12_21 22_23_54 UTC)
Een van de holes op Landgoed Groenouwe in 2015; op de voorgrond een dichtgegroeide bunker.

Golfclub Slottermolen is te beschouwen als de enige moderne privébaan. Op de 9-holes par-3 baan kan alleen gespeeld worden door vrienden en kennissen van de eigenaar. Die vormen samen een bij de NGF ingeschreven vereniging. Als greenfeespeler kun je echter niet terecht op de baan van Slottermolen.

Lees ook het artikel Een golfbaan in de tuin.