De vooroorlogse banen die nog bestaan
Veel van de oudste banen in Nederland behoren tot de beste en mooiste. De architecten van de klassiekers mochten holes aanleggen in duinen en op fraai beboste binnenlandse zandruggen met heide. Op deze voor golf perfecte locaties mogen nu geen golfbanen meer gebouwd worden. Van de banen die voor de Tweede Wereldoorlog zijn gebouwd zijn deze er nog steeds:
Rosendaelsche GC 1908
Domburgsche GC 1914
Hilversumsche GC 1918
Heidegolf Ullerberg 1923
GC Driene 1927
Kennemer G&CC 1928
Utrechtse GC de Pan 1929
Noord-Brabantse GC Toxandria 1929
GC de Dommel 1930
Eindhovensche Golf 1930
Hattemse G&CC 1931
Keppelse GC 1932
Openbare Golfbare Kralingen 1933
Sallandsche GC de Hoek 1934
Amsterdam Old Course 1935
Koninklijke Haagsche G&CC 1938
De eerste banen in Nederland
1889 In dit jaar laat baron Van Brienen op de schapenweide van zijn landgoed Clingendael een primitieve golfbaan aanleggen. Deze baan telt vijf holes. Het initiatief leidt in 1893 tot de oprichting van The Hague Golf Club, de huidige Koninklijke Haagsche Golf & Country Club. Het eerste artikel over golf in Nederland gaat over deze baan.
1893 Oprichting van The Hague Golf Club, nu als oudste club De Oude Dame genoemd. De Haagsche verhuist van Clingendael naar een 9-holes baan in Duinzigt, aangelegd door de Schot John Duncan Dunn (1874-1951). Dunn gaf op deze baan tot 1895 ook les.
Op 2 december 1893 bericht De Athleet: “Het thans in Engeland zoo in zwang zijnde Golfspel, heeft nu ook in Holland ingang gevonden. Golfvereenigingen worden tegenwoordig overal in Nederland opgericht en Den Haag en Haarlem kunnen reeds over zeer goede Golfvelden beschikken.” Welke baan er destijds in Haarlem was, is niet duidelijk.
1894 Oprichting van de Doornsche Golfclub (nu UGC De Pan). De club begint op een baan van professional/architect John Duncan Dunn op de buitenplaats Nieuw-Sterkenburg (deze baan bestaat niet meer).
1895 Uit recent historisch onderzoek blijkt dat de Hilversumsche Golfclub al in 1894 bestaat en dat in het najaar van 1895 door John Duncan Dunn een 9-holes baan op een heideterrein nabij de Hilversumsche gasfabriek wordt “uit-gelegd” (de baan werd aangelegd zonder grondwerken). Dunn, telg van een Schotse golffamilie, is een jonge golfprofessional/beginnende baanarchitect die in deze periode ook de Haagsche, Doornsche en Velpsche aanlegt/“uit-legt”. De Hilversumsche heeft de opening van de eerste 9-holes course (1895) als oprichtingsdatum van de club aangenomen, ook al bestaan er indicaties van eerdere golfactiviteit in Hilversum.
1895 Oprichting van de Velpsche (Rosendaelsche Golfclub). De club speelt aanvankelijk (vanaf 19 mei 1995) op een stuk grond in Rozendaal dat gelegen moet hebben op het grensgebied van de heerlijkheid Rosendael en de gronden van de Velpsche Geërfden. Deze eerste baan, in het voorjaar van 1895 aangelegd door John Duncan Dunn, bestaat niet meer. Ook mr Aalbrecht Arent del Court van Krimpen was betrokken bij de aanleg.
1903 Oprichting van Oranje GC. Het Oranje Hotel legt een baan aan in Schevingen bij de Haagse strafgevangenis. Deze baan zal in 1910 plaats moeten maken voor een spoorwegstation.
1904 Opening van een baan in Domburg gebouwd in opdracht van de N. V. Domburgsche Zeebadinrichting. In een lokale krant wordt gesproken van de “Domburg Golf Club”. De baan bestaat niet meer. In 1914 zal de Domburgsche verhuizen naar de huidige locatie.
1904 In bestaat er volgens het Sportboek uit 1904 ook al een baan in Wijk-aan-Zee (aangelegd in opdracht van de baddirectie te Wijk aan Zee naar ontwerp van Aalbrecht Arent del Court van Krimpen) en een baan op Callantsoog (een particuliere baan van de bevriende families Van de Poll en Del Court). Aalbrecht del Court van Krimpen is ook bij de aanleg van deze twee banen adviseur. Beide banen bestaan niet meer.
1909 De Rosendaelsche (zie 1895) verhuist naar de huidige locatie, Landgoed Delhuijzen aan de Apeldoornseweg in Arnhem. het landgoed was in het bezit van Aalbrecht Arent del Court van Krimpen, de vader van Gerry, en hij liet deze golfbaan in 1908 en 1909 naar eigen ontwerp aanleggen onder de naam Arnhemsche Golf Club. Dit zijn de oudste holes in Nederland (het voormalige Nederlands-Indië niet meegeteld) die nog bestaan. In 1977 zal de 9-holes baan van de Rosendaelsche door architect Frank Pennink uitgebreid worden naar 18 holes.
1909 Ongeveer in 1909 wordt de Private Vrijland Golf Links geopend op Landgoed Vrijland, in Schaarsbergen nabij Arnhem. Deze privébaan bestaat niet meer. De baan lag op grond die destijds in bezit was van Willem baron van Heeckeren van Enghuizen en later van Jan Anne baron van Pallandt van Walfort, de tweede voorzitter van het Nederlandsch Golfcomité. De baan heeft tot de Tweede Wereldoorlog bestaan.
1910 Oprichting van de Kennemer. De club begint een baan op buitengoed Duin en Kruidberg in Santpoort (deze bestaat niet meer). Aalbrecht del Court van Krimpen was ook bij de aanleg van deze baan adviseur.
1912 De Hilversumsche (zie 1894) verhuist naar een terrein nabij de Crailoose Brug, aan de Noordkant van Hilversum. Hier zal tot 1918 worden gespeeld. Ook deze tweede baan van de club is nog “zeer primitief”: “Behoudens experimenten met gras op greens bestonden de greens en fairways uit heide. Bovendien werd de layout zelfs slechter gevonden dan de eerste 9-holes baan [uit 1895]. Golfen op deze heidebaan was zeker in onze ogen uiterst primitief. Op de harde, kale grond kon de bal enorm ver doorrollen, tenzij een takje of een ander obstakel dat voorkwam. Zulke obstakels waren bijvoorbeeld graspollen die her en der op deze fairways de kop opstaken. Men liet ze expres staan, zo blijkt uit oude notulen: ‘uit sport oogpunt, omdat de pollen het doorrollen tegengaan.'” (Bron: hilversumschegolfclub.nl.)
1914 De Domburgsche verhuist naar de huidige locatie. De baan wordt op 5 juli geopend.
1915 Al in 1896 werd er golf gespeeld in Noordwijk. In 1915 wordt een baan geopend waarop de Noordwijkse Golfclub zal gaan spelen. Het is een 9-holes baan op een duinencomplex van 40 ha in Noordwijk – eigendom van de Staatsdomeinen. Deze wordt aangelegd door de combinatie ‘Golflinks’ en onder leiding van de rijkslandbouwleraar der provincie Z-Holland, de heer A A. Neeb. De baan, die in september 1928 uitgebreid zal worden naar 18 holes, lag ongeveer 500 m ten noorden van de vuurtoren in Noordwijk.
In 1937 schrijft Maandblad Golf over de oude holes: “De oude banen , negen holes, uitgelegd als het ware in den schaduw van den vuurtoren (…), zijn in 1924 in eigendom overgegaan aan de Vereeniging “De Noordwijksche Golfclub”.
Maandblad Golf noemt niet 1915 maar 1916 in een artikel uit 1972: “In 1916 werden de eerste negen holes geopend in het duinterrein achter de vuurtoren.”
1918 De Hilversumsche begint in 1917 met de aanleg van negen holes op de huidige locatie aan de Soestdijkerstraatweg. De holes naar een ontwerp van de pro Henry Burrows, die van 1911 tot 1919 werkzaam was op de Doornsche, worden in 1918 geopend. “Het bracht de leden, dankzij de door de oorlog in Nederland gestrandde Duitse graszaden handelaar Bieberstedt, een ongekende weelde: gras op fairways en greens!” (Bron: hilversumschegolfclub.nl.) In 1923 is deze 9-holes baan het decor van het eerste Internationale Championship (het huidige KLM Open) in Hilversum. De winnaar is de architect van de baan: Henry Burrows.
1919 In 1919 wordt op Landgoed Groenouwe bij Loenen in Gelderland, ten zuiden van Apeldoorn, een privé heidebaan aangelegd met de naam Het Zilven. De resten van deze baan, aangelegd in opdracht van Adolf Broese van Groenou, zijn er nog. Lees meer bij Privébanen. In een toeristische gids van 1929 wordt de golfbaan genoemd: “Aan den rechterkant van den Eerbeekschen weg zien we in de verte een donker massief gebouw boven het geboomte uitsteken. Dat is ‘Groenouwe’. Ieder kent het als het ‘Familiehuis’, waar de leden van de familie Broese van Groenou, als in een eigen hotel komen logeeren. De bosschen en terreinen van de omgeving behooren er bij. Een vijver om te zwemmen ontbreekt niet, evenmin ais tennis- en golfbanen.” Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog wordt de baan hersteld door de Ned. Heidemaatschappij, dat werk werd in 1942 opgeleverd. Maandblad Golf meldde in april 1942 dat “de golfbaan op ‘Het Zilven’ bij Apeldoorn als merkwaardigheid heeft dat er op zandgreens wordt gespeeld, “een unicum in ons land”.
1923 In 1923 wordt de 9-holes heidebaan Ullerberg aangelegd. Gerry del Court van Krimpen is de ontwerper. Heidegolf Ullerberg wordt aangelegd op het gelijknamige landgoed van Frans Waller en is aanvankelijk een privébaan. De baan bestaat nog steeds en is sinds het begin van de 21ste eeuw toegankelijk voor groepen en greenfeespelers. Aan het begin van de 21e eeuw maken familieden van Waller twee nieuwe holes zodat er minder kruisende holes zijn.
1923 De Haagsche verhuist naar een nieuwe 18 holes baan in Waalsdorp in de duinen ten noorden van Den Haag. Het is de eerste 18-holes baan van Nederland. De baan (die niet meer bestaat) werd ontworpen door Gerry del Court van Krimpen en John Frederic Abercrombie. In 1947 zal de Haagsche verhuizen naar de huidige locatie.
1926 In 1926 wordt Golfclub Enghuizen opgericht (nu de Keppelse). Er wordt vanaf 1926 golf gespeeld op landgoed Enghuizen. In 1929 opent deze club hier een 9-holes baan. Gerry del Court van Krimpen was de ontwerper van deze baan in Hummelo. De baan bij kasteel Enghuizen bestaat niet meer. Vanaf 1932 speelt de Keppelse op de huidige locatie, in Hoog-Keppel.
In 1926 wordt de 18-holes course op Voorne geopend. Deze baan in de duinen van Oostvoorne en Rockanje bestond tot 1939. Volgens sommige bronnen had Voorne overigens al voor 1926 een 6-holes baan.
De baan in Oostvoorne was de tweede 18-holes baan van Nederland en 60 hectare groot. De baan werd ontworpen door E.C. Warren en aangelegd in samenwerking met Henry Burrows. Charles Warren was ook de architect van de Domburgsche.
Volgens de Corinthian waren er in 1926 elf golfclubs: de Haagsche, Noordwijksche, Doornsche (De Pan), Hilversumsche, Rosendaelsche, Domburg, Haarlem (Kennemer), Oostvoorne, Hummelo (Enghuizen, nu de Keppelse), Almelo (bestaat niet meer) en Zuid-Laren (bestaat niet meer).
1927 De Kennemer verlaat de baan op het landgoed Duin en Kruidberg en verhuist naar de huidige locatie in Zandvoort. Harry Colt is de architect van de 18-holes baan. Gerry del Court van Krimpen heeft weer een rol als adviseur. De baan (de huidige B-en C-holes) wordt op 28 mei 1928 officieel geopend. In 1985 zal de 18-holes baan van de Kennemer uitgebreid worden met de A-holes tot een 27-holes baan.
In 1927 opent de Twentsche negen holes (deze baan wordt nu bespeeld door GC Driene). De baan in Twente is aangelegd door de firma H. Copijn & Zoon uit Groenekan en ontworpen door Gerry del Court van Krimpen en W.G. (Willem) Janssen.
1927 Stichting van de Zwolsche Golf Club en aanleg van een 9-holes baan op landgoed Beltgraven in Oldebroek (bestaat niet meer). Er was op dat terrein vanaf 1924 al een 6-holes baan. De 9-holes baan op Beltgraven was 1794 meter lang. De greens waren “browns”, een mengsel van leem en zand.
1928 De 9-holes baan van de Hilversumsche wordt uitgebreid naar 18 holes. Harry Colt ontwerpt tien holes op het heideterrein waar de club dan al speelt (nu de holes 3 t/m 7 en 13 t/m 17). Sinds deze uitbreiding naar 18 holes is de baan gelegen in twee provincies: Noord-Holland en Utrecht. De 18-holes baan zal in 1954, 1965 en 2009 nog flink aangepast worden.
1929 In 1928 wordt De Dommel opgericht en de baan van deze club wordt geopend in 1929. De negen holes zijn ontworpen door Harry Colt. In 1984 zullen er drie holes bij komen van Joan Dudok van Heel en Hans Hertzberger en in 2014 zal de baan door Frank Pont uitgebreid worden tot 18 holes.
In september 1929 wordt ook de baan van Toxandria geopend. De negen holes zijn naar alle waarschijnlijkheid ontworpen door Harry Colt. Wat zeker is, is dat Colts partner John Morrison in februari 1929 op de baan was.
In 1937 zal de 9-holes baan van “Tox” uitgebreid worden naar 18 holes.
Clubsecretaris Wim Thunnissen ontwierp de nieuwe negen holes. Colts partner John Morrison keurde het plan goed.
De Doornsche gaat in 1929 Utrechtse GC ‘de Pan’ heten en verhuist naar de huidige locatie. Op 11 mei 1929 wordt de 9-holes baan in gebruik genomen. Harry Colt is de architect. Gerry del Court van Krimpen is adviseur. Colt hield bij het ontwerp van de baan al rekening met een uitbreiding naar 18 holes. En in oktober 1930 besluit De Pan om de baan uit te breiden. De 18-holes baan zal begin oktober 1932 geopend worden. De in 1932 geopende holes zijn de huidige holes 5, 6, 7, 8, 12, 13, 14, 15 en 16.
De Corinthian komt in 1929, net als in 1926, weer met een lijst van de Nederlandse clubs. Almelo en Zuid-Laren worden niet meer genoemd. Deze banen worden wel genoemd: Twentsche, Dommel, Toxandria, Zwolsche, Kennemer (de baan wordt niet meer ‘Haarlem’ genoemd), De Pan (de baan wordt niet meer ‘Doornsche’ genoemd), Voorne en Enghuizen (in 1926 nog aangeduid als ‘Hummelo’).
1930 De baan van de Eindhovensche wordt geopend.
1931 De Zwolsche gaat op in de nieuwe club Hattemsche (later omgedoopt in Hattemse) en er komt een nieuwe baan. Het ontwerp is van Gerard Del Court van Krimpen en aanle gebeurt door de firma Copijn.
Voor de Hattemse diende golfhotel “De Konijnenberg” tevens als clubhuis. Het hotel werd in september 1944 gevorderd door de Duitse Ortscommandantur. De Konijnenberg werd op 23 juni 1945 verwoest door een brand.
In 1931 werd ook de tot 18 holes uitgebreide baan in Noordwijk geopend (zie 1915). Voor het ontwerp was Harry Colt aangetrokken. De aanleg wordt uitgevoerd door Copijn & Zn. Op het oudste gedeelte van de baan worden de holes veranderd van 1 t/m 9 in 10 t/m 18. De nieuwe holes 1 t/m 9 worden tussen de oude negen en het dorp, naast de vuurtoren, aangelegd.
De Corinthian schrijft in november 1931: “Uitgevoerd volgens het plan van den Engelschen golf-architect H.S. Colt, die reeds bij meerdere golflinks in ons land zijn plannen zag uitgevoerd, konden — na een nat najaar 1927 — de nieuwe banen in het voorjaar 1928 geopend worden. Helaas de vreugde duurde kort: een droge zomer, gevolgd door een strengen winter, vernietigde het gras bijna geheel. Opnieuw kon begonnen worden en na buitengewoon groote geldelijke offers voor een algeheel herstel der banen stond in het voorjaar van 1931 de Noordwijksche Golfclub geheel verjongd gereed om hare talrijke binnen- en buitenlandsche bezoekers te ontvangen.”
evenement). Op de foto zien we een damessingle en caddies.
1932 Golfclub Enghuizen (nu de Keppelse) verhuist van landgoed Enghuizen naar grond van het kasteel Keppel in Hoog-Keppel. Daar wordt een 9-holes baan aangelegd. Op het terrein dat de club in 1932 in gebruik nam, liggen nu hole 14 en delen van de holes 13 en 15.
1933 De geschiedenis van de Rotterdamsche Golf Club begon in 1932. In 1932/1933 wordt de 9-holes baan van de Rotterdamsche gebouwd (nu Golfbaan Kralingen). De baan is aangelegd door de de firma H. Copijn & Zoon. De polderbaan – nu een parkbaan – is in 1933 geopend.
Volgens één geschiedenisversie is H. Copijn de architect van de baan in Kralingen. Deze versie verwijst naar de notulen van de oprichtingsvergadering van de Rotterdamsche Golfclub waarin het volgende is vastgelegd: “De Voorzitter doet mededeling van de bij hem ingekomen ontwerpen voor den aanleg van een golfbaan, uitgewerkt door de Heren H. Copijn & Zoon te Groenekan bij Utrecht, en zegt verder, dat deze firma bereid is den aanleg van de course tegen betaling van een bedrag van fl. 23.000 aan te nemen. De plannen zullen nog aan een nadere goedkeuring van de Heer G.M. del Court van Krimpen onderworpen worden, welke zich eventueel bereid verklaard heeft op de aanleg der baan controle uit te oefenen. ” Volgend deze versie heeft Gerry Del Court van Krimpen waarschijnlijk advies gegeven aan Copijn bij het ontwerpen en bouwen van de baan
De andere geschiedenisversie berust op een artikel in de Revue der Sporten. Daarin wordt Del Court het ontwerp toegedicht.
Zeker is dat de architect C.K. (Ken) Cotton in de jaren zestig van de vorige eeuw verantwoordelijk was voor aanpassingen aan de baan.
Lees meer over de aanleg en oprichting van de Rotterdamsche in het lustrumboek 25 Jaar Golfclub Kralingen. Golfclub Kralingen is sinds 1982 de vaste speler op de baan.
1934 Oprichting van de Amsterdamsche en Sallandsche. De Sallandsche opent op 8 september 1934 een 9-holes baan. De baan zal in 1990 uitgebreid worden naar 18 holes.
1935 De 18-holes baan van de Amsterdamse wordt geopend in 1935. Dit is nu de baan van Amsterdam Old Course en er zijn nu nog maar tien holes.
1937 De baan van Toxandria wordt uitgebreid van negen naar 18 holes. De oude negen holes waren ontworpen door Harry Colt. Secretaris Wim Thunnissen ontwierp de nieuwe negen holes, Colts partner John Morrison keurde het plan goed.
1939 Opening van de publieke golfbaan De Wassenaarsche Gofclub De Wildhoeve van zakenman Daniel Wolf. Het ontwerp is van Colt, Alison & Morrison (vooral Alison). De baan zal in juli 1940 gevorderd worden door de bezetter. Wolf wist voor de oorlog naar de VS te ontkomen. Sinds 5 februari 1947 speelt de Koninklijke Haagsche op deze baan, en sinds 1947 heet de Haagsche Golf Club de Haagsche Golf- & Country Club.
De baan in Wassenaar was in de ogen van opdrachtgever Daniel Wolf een public course, een baan waarop iedereen die wilde kennismaken met de golfsport tegen een laag entreegeld terecht kon.
1942 In de oorlog legt Gerard de Wit een eigen golfbaantje van negen holes aan op het landgoed De Roggewoning bij Duindigt, zo is te lezen in het boek 75 Jaar golf in Noordwijk van de Noordijkse Golfclub. Op 1 mei 1942 opent hij die baan officieel. Twee weken later werd hij opgepakt en gedetineerd in Amersfoort waar hij drie jaar later werd bevrijd. Gerard de Wit, wiens vader greenkeeper op de Haagsche was, werd na de oorlog een van de beste Nederlandse pro’s en golfers.
1945 De gemeente Noordwijk neemt na de oorlog de pacht van de nieuwe negen holes over (de holes van Harry Colt), in verband met uitbreiding van de gemeente. De club behoudt de oude negen holes. Het herstel van die holes begint in 1948. De nieuwe negen holes, van Harry Colt, zijn in de oorlog verwoest.
De Noordwijkse speelt op deze negen holes tot 1972. In dat jaar verhuist de club naar de huidige 18-holes baan. De oude negen holes van de oude 18-holes baan van de Noordwijkse zijn sinds 1972 weer duinlandschap zonder greens, fairways en tees.
Er zijn nu nog acht “Colt-banen” in Nederland (door Colts bureau ontworpen of uitgebreid): de Kennemer, de Hilversumsche, De Pan, de Noordwijkse, Eindhovensche, De Dommel, Toxandria en Amsterdam Old Course.
1977 In mei 1977 wordt de nieuwe baan van de Rosendaelsche Golfclub geopend: de oude negen zijn uitgebreid met negen holes naar een ontwerp van Frank Pennink.
1981 In 1981 richten leden van de Rotterdamsche Golfclub Golfclub Broekpolder op en begint de aanleg van de baan van deze club. Veel leden van de Rotterdamsche Golfclub stappen over naar Broekpolder. De Stichting Openbare Golfbaan Kralingen wordt in 1982 de exploitant van de oude 9-holes baan in het Kralingse Bos. Golfclub Kralingen is sindsdien de vereniging die speelt op de baan uit 1934.
> Lees ook de verhalen op golfsmissinglinks.co.uk.
